Visokoplaninski masiv, Stara planina, spada u grupu venačnih planina, a glavni venac dugačak je oko 550 kilometara i proteže se od Zaječara do Crnog mora. Deo ovog venca označava i prirodnu granicu između Srbije i Bugarske.

Ovo je Balkan

Stara planina nosi i ime – Balkan, tako da je Balkansko poluostrvo dobilo naziv po ovoj planini. Najviši vrh na Staroj planini, a i u Srbiji, je Midžor, na nadmorskoj visini od 2.169 metara. Deo Stare planine, koji se proteže kroz Srbiju pripada opštinama Zaječar, Knjaževac, Pirot i Dimitrovgrad. Površina masiva Stare planine, koji zahvata Srbiju je 1.802 kvadratna metra.

Jedan od najlepših krajolika Stare planine je prirodni rezervat Babin zub, koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1.758 metara. Strme padine, oštri usponi, čudesni vodopadi, polja šumskog voća, bogate šume, pružaju mogućnost za razvoj različitih oblika turizma.

Na Staroj planini vlada umereno konitnentalna klima, modifikovana u odnosu na nadmorsku visinu i položaj planine. Pod snegom je skoro pet meseci godišnje i predstavlja potencijal za duge staze za alpsko skijanje.

Planinska pastrmka

Biljni i životinjiski svet na Staroj planini je karakterističan, pa se u podnožju Babinog zuba nalazi stanište Subalpske bukve, a u potocima i rekama ima potočne pastrmke. Stara planina obiluje lekovitim biljem i pečurkama, a stanište je i mnogim vrstama retkih biljaka.

U selima podno Stare planine dočekaće vas ljubazni domaćini, uvek spremni da putnike dočekaju izvornom trpezom, na kojoj će se obavezno naći „belmuž”, specijalitet ovog kraja, napravljen od sira i kukuruznog brašna.

Raskošna lepota Stare planine, osvaja i pleni, ne samo u toku zime, već u toku cele godine. Idealno je mesto za ljubitelje netaknute prirode, koji žele da otkriju neizmerna bogatstva ove planinske lepotice na istoku Srbije.

Proglašena je za Park prirode 1997.godine. Ova planinska lepotica je područje sa izuzetnim vrednostima sa stanovišta raznovrsnosti biljnog i životinjskog sveta i njihovih zajednica, kao i geomorfoloških, geoloških, hidroloških i hidrogeoloških osobenosti, u kojem je prisutan tradicionalni oblik života i kulturnih dobara.

Biljke pod zaštitom države
Na Staroj planini ima 147 vrsta ugroženih biljnih crsta, a na njenim obroncima raste i 40 biljnih vrsta, koje su kao prirodne retkosti na području Srbije stavljene pod zaštitu. Neke od njih su: patuljasta perunika, planinska sasa, gorocvet, kosovski božur, žbunasta jova, stepski lužnjak, rosulja, planinski javor, šumski ljiljan, tresavski kaćun i dr.

Bogatstvo vegetacije ogleda se kroz raznovrsnost žubnastih, šumskih, livadskih, pašnjačkih i tresavskih zajednica.
Na Staroj planini su razvijene i reliktne polidominantne šumske zajednice, koje izgradjuju biljne vrste endemskog i reliktnog karaktera.

Do sada su izdvojeni strogi prirodni rezervati:
– „Draganište” – rezervat smrčevih šuma
– „Golema reka” – bukova prašuma
– „Vražja glava” – značajan lokalitet u šumskom kompleksu Stare planine, na kojem se može pratiti spontani razvoj i sukcesija biljnih vrsta, koje su u njenom sastavu, a posebno planinskog javora.
– „Smrče” (Arbinje) – najočuvanije i najlepše smrčeve šume na Staroj planini i u Srbiji uopšte, sa tipičnim trestavskim i sfagnumskim zajednicama.
– „Kopren” – predstavlja nalazište biljaka iz porodice mesožderki.

Na ovom području zastupljene su brojne životinjske grupe, koje doprinose lepoti prirode. Faunu čini 116 vrsta leptira (22 novoutvrdjene, a 6 vrsta predstavlja glacijalne relikte), 18 vrsta herpetofaune (6 vrsta vodozemaca i 12 vrsta gmizavaca), a ihtiofauna predstavljena je sa 26 vrsta.

Najveći diverzitet ptica u Srbiji, bivšoj Jugoslaviji i većem delu Balkana, nalazi se upravo na Staroj planini, gde su svoje stanište našle 203 vrste. Stara planina uključena je u registar područja od međunarodnog značaja za ptice Evrope. Fauna sisara zastupljena je sa 30 vrsta, a posebno se ističu tekunica, snežna voluharica, ris i medved.

Baba i harač

Trpeza koja će vas dočekati je izvorna i predstavlja tradiciju ovog kraja. Ovde je nastala i priča o babi, koja je Turcima prenela harač, pa se kaže da su je na Tresibabi tresli, u Mučibabi mučili, a na Babinom zubu slomili zub, da bi priznala gde je turski harač.

Na istočnim padinama Stare planine locirano je istoimeno lovište. Na ovom prostoru love se srna, lisica, divlja svinja, vuk i jelen. U Opštini Knjaževac postoje tri lovačka udruženja sa sedištima u Knjaževcu, Kalni i Minićevu.

U Donjoj Kamenici možete videti crkvu Presvete Bogorodice, a pretpostavlja se da je podignuta početkom XIV veka. Freske su sačuvane i govore o velikom majstorstvu ikonopisca.

Na putu prema Gornjoj Kamenici nalazi se manastir posvećen Svetoj Trojici. Kao ktitor se pominje Lazar, sin despota Đurđa Brankovića, a crkvu su podigli pastiri iz Crnog vrha.

U dolini Timoka smestila su se sela, gde se susreću etno motivi kasnorimske iskopine i spomenici. Knjaževac i okolina su mnogo godina unazad poznati i po izuzetnim vinima, a knjaževački vinari vlasnici su mnogobrojnih priznanja iz zemlje i inostranstva.

U ovom delu nalazi se i selo Ravna, gde se nalazi arheološko nalazište Timacum minus, koje datira iz I veka naše ere, a predstavlja rimsku naseobinu. Prvenstveno je tu bio logor rimskih legionara, a koji je u III I IV veku pretvoren u tvrdjavu sa kulama. Na osnovu iskopina u u Arheo-etno parku u Ravni, formirana je izuzetna lapidarijska zbirka etno spomenika. Ova zbirka izložena je u školi u Ravni i govori o latinima, koji su ovde živeli. Istraživanja koja su trajala od 1975. do 1990. godine, otkrila su desetine rimskih spomenika, carskih počasnih natpisa, i mnogobrojne primerke antičkih bronzanih i mermernih skulptura, reljefa i drugih predmeta visoke umetničke vrednosti. U arheo-etno parku u Ravni, nalazi se stara škola, lapidarijum, kao I etno kuća, čiji je podrum preuređen u muzej vinarstva.

A.V.




Izvor .pink.rs/