Široj javnosti je malo poznata činjenica, da je najduži tunel iskopan upravo ispod proplanaka Stare planine i služi sa prevođenje vode iz akumulacije Zavojsko jezero do turbina iste centrale u prigradskom selu Berilovac. Reč je o tunelu prečnika 4,5 metara, dužine preko 10 kilometara, na čijem je kopanju sredinom osamdesetih prošlog veka, prvi put angažovana takozvana krtica. Kako navode u ovoj centrali, četvrtina tunela je kopana klasičnom mehanizacijom, ali je najveći posao završila pomenuta “krtica”. Bio je to u ono vreme najveći građevinski poduhvat u Srbiji i Jugoslaviji, a tunel koji se pruža ispod sela Dobri Do i masiva Crni vrh je kopan istovremeno od Male Lukanje, tačnije podnožja Glavine i od naselja četvrti kilometar iznad Pirota. Sa te strane je ušla i “krtica”.

Preostala tri tunela su takođe deo ovog vodozahvatnog sistema i služe isključivo za regulaciju voda. Najstariji je iskopan daleke 1963. godine, a služio je da se ispusti voda iz poplavljenog područja Zavoja i Male Lukanje, gde se nakon velikog klizišta stvorila akumulacija. Dužina te podzemne građevine je oko 700 metara, a nalazi se na takozvanom temeljnom ispustu poluprirodnog jezera i služi za puštanje biološkog minimuma vode od 600 litara u sekundi u kanjon reke Visočice.

Jedan od tunela prečnika 3 metra je i takozvani optočni tunel koji sa dna zavojske brane vodi ispod u kanjon planinske Visočice. Dužina te građevine je oko 1.000 metara, a iskopan je da omogući nesmetan vodotok reke za vreme građevinskih radova sredinom osamdesetih na brani visine stotinak metara.

– Na izlazu tunela osiguranog rešetkama sa spoljne strane kulja prvoklasna planinska voda, kakva se samo poželeti može – kaže Vojislav Lilić, koji se često može videti u šetnji ovim predelom.

OBUSTAVLjENO KOPANjE

Sudbina četvrtog staroplaninskog tunela, ukupne dužine 5,5 kilometara, koji je dopola iskopan i trebalo bi, sa takozvanim tirolskim zahvatom da služi za prevođenje viškova bujičnih voda iz Toplog dola u jezero, za sada je neizvesna. U kopanje ovog objekta je uloženo 6 miliona evra, a radove su zaustavili ekolozi-fundamentalisti sa obrazloženjem da će biti uništen kanjon Visočice, tačnije Toplodolske reke. Zvaničnici iz HE Pirot su dosad u nekoliko navrata najavljivali nastavak radova. Ukoliko se taj posao, jednog dana ipak okonča, to znači da će u nedrima Stare planine biti više od 17 kilometara tunela.